Sự mất cân bằng trong cân đôi giữa tăng trưởng dân số và nguồn cung thức ăn khiến cho thu nhập binh quân chỉ dao động ở mức vừa đủ sống (subsistence level), hay rơi vào một trạng thái theo cách gọi của kinh tế học hiện nay là “bẫy cân bằng thu nhập thấp” (Low-level equilibrium trap).
Theo đó, khi thu nhập bình quân gia tăng nhờ những cái tiến công nghệ, con người sẽ lại có có khuynh hướng sinh đẻ nhiều hơn và như vậy thu nhập bình quân lại quay về mức cân bằng vừa đủ. Thêm nữa, tiến bộ công nghệ (yếu tố luôn bị những nhà bi quan nói chung và nhũng nhà kinh tế học cổ điển nói riêng xem nhẹ và đánh giá thấp hơn những gì nó thực sự có thể mang lại) sẽ không đủ “nhanh” và cũng không đủ “mạnh” để có thể bù đắp lại khuynh hướng gia tăng dân số.
Trong cách diễn đạt của Malthus, có hai cách để dừng quá trình gia tăng dân số, tránh cho loài người khỏi tình trạng bi quan kể trên (hay ít nhất là trì hoãn nó), đó là dừng do can thiệp hay sử dụng các biện pháp ngăn chặn (preventative checks) và dừng tuyệt đối (positive checks). Trong đó, dừng do can thiệp chủ yếu chịu tác động bởi nhũng khó khăn khi phải nuôi sống một gia đình nhiêu thành viên hơn khiến con người có thể phải “kiêng” hoặc “nhịn” các hoạt động sinh sản, hoặc phải sử dụng các biện pháp phòng tránh thai v.v… Bản thân Malthus không ủng hộ việc sử dụng các biện pháp tránh thai. Vì vậy, việc dừng do can thiệp, trong quan điểm của Malthus, là khá yếu ớt và thiếu hiệu quả. Trong khi đó, dừng tuyệt đối lại chủ yếu diễn ra dưới hình thức các nạn dịch lớn, thiên tai, thảm họa hay nạn đói xảy ra với loài người. Do vậy giải pháp mà Malthus đề xuất đối với vấn đề dân số dường như chỉ tập trung vào việc trì hoãn độ tuổi kết hôn trong xã hội…
Trên thực tế, tư tưởng của Malthus đối với vấn đề dân số dường như vẫn có ý nghĩa đối với một số khu vực ở Châu Phi và Châu Á, tuy nhiên, sự bi quan có phần hơi thái quá của ông đã không giống với những gì đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu nói chung. Có nhiều lý do giải thích cho “thất bại” của Malthus, đó là sự dừng do can thiệp đang ngày một tiến bộ và phát huy hiệu quả nhiều hơn trong xã hội hiện đại; đó là do sản lượng lương thực đã không tăng lên chỉ với cấp số cộng, trên thực tế nó còn tăng lên nhanh hơn so với tốc độ tăng của dân số; Tiến bộ công nghệ, kể cá trong chính lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, đã đủ nhanh và mạnh để bù đắp lại quy luật năng suất cận biên giảm dần…
(Còn tiếp)
